عوارض مصرف متانول – الکل چوب

عوارض مصرف متانول ، متانول یا الکل متیلیک با فرمول شیمیایی CH3​OH، که به نام الکل چوب نیز شناخته می‌شود، یک ترکیب شیمیایی سمی است که در صنایع مختلف به عنوان حلال، ضد یخ، سوخت و در ساخت مواد شیمیایی دیگر کاربرد دارد. متاسفانه، به دلیل شباهت ظاهری، بو و طعم آن به اتانول (الکل خوراکی)، مصرف تصادفی یا عمدی آن (اغلب از طریق مشروبات الکلی تقلبی و دست‌ساز یا مصرف محصولات صنعتی حاوی متانول) منجر به مسمومیت بسیار خطرناک و کشنده می‌شود.

عوارض ناشی از مصرف متانول به هیچ وجه شبیه به عوارض اتانول نبوده و مستقیماً توسط متابولیت‌های سمی آن در بدن ایجاد می‌شود.

۱. مکانیسم سمی بودن متانول

متانول به خودی خود سمیت کمتری دارد، اما متابولیسم آن در کبد توسط آنزیم‌های الکل دهیدروژناز و آلدئید دهیدروژناز، باعث تولید مواد زیر می‌شود که عامل اصلی عوارض شدید و مرگبار هستند:

1. فرمالدئید (CH2​O): یک ماده سمی و سرطان‌زا است.
2. اسید فرمیک (HCOOH): سمی‌ترین متابولیت است که باعث اسیدوز متابولیک شدید و آسیب مستقیم به سیستم عصبی مرکزی (به ویژه شبکیه چشم و گانگلیون‌های پایه مغز) می‌شود.

۲. علائم اولیه مسمومیت با متانول (مرحله شبه اتانول)

علائم اولیه مسمومیت با متانول معمولاً ۰.۵ تا ۴ ساعت پس از مصرف بروز می‌کند و ممکن است شبیه به مسمومیت خفیف با اتانول باشد، که این شباهت می‌تواند خطرناک بوده و باعث تاخیر در مراجعه به پزشک شود.

• سرکوب سیستم عصبی مرکزی: سردرد، گیجی، سرگیجه، حالت تهوع.
• مشکلات گوارشی: تهوع، استفراغ و درد شکمی.
• عدم هماهنگی: عدم تعادل در راه رفتن و ایستادن.

۳. عوارض اصلی و دیررس (مرحله اسیدوز و آسیب اندام‌ها)

جدی‌ترین علائم مسمومیت، که ناشی از تجمع اسید فرمیک هستند، معمولاً ۶ تا ۲۴ ساعت پس از مصرف شروع می‌شوند و وضعیت بیمار هر ساعت بدتر می‌شود.

الف) عوارض بینایی (اختلال دید و کوری)

مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین عارضه متانول، آسیب به عصب بینایی و شبکیه چشم است:

• تاری دید: کاهش وضوح دید.
• دید برفکی: مشاهده لکه‌ها یا دانه‌های برف در میدان دید.
• دوبینی (دیپلوپی).
• فتوفوبیا (ترس از نور).
• گشاد شدن مردمک‌ها.
• کوری کامل و دائمی: این عارضه یکی از شایع‌ترین عواقب عدم درمان به موقع است و حتی پس از مصرف مقادیر کم (حدود ۱۰ میلی‌لیتر) نیز ممکن است رخ دهد.

ب) اسیدوز متابولیک شدید

تجمع اسید فرمیک در خون باعث کاهش شدید pH خون می‌شود که به آن اسیدوز متابولیک با آنیون گپ بالا می‌گویند. این وضعیت یک اورژانس پزشکی بوده و علائم آن شامل موارد زیر است:

• تنفس سریع و عمیق (تنفس کاسمال): تلاش بدن برای دفع دی‌اکسید کربن و جبران اسیدوز.
• بالا رفتن سطح پتاسیم خون.

ج) عوارض عصبی و مغزی

اسید فرمیک دارای سمیت مستقیم بر روی بافت مغز است:

• ضایعات مغزی: نکروز خونریزی‌دهنده یا غیرخونریزی‌دهنده در گانگلیون‌های پایه (Basal Ganglia) مغز از علائم بسیار خطرناک مسمومیت متانول است که منجر به اختلالات حرکتی و عصبی جدی می‌شود.
• تضعیف سیستم اعصاب مرکزی: خواب‌آلودگی شدید، بی‌حالی، کاهش سطح هوشیاری.
• تشنج: نشان‌دهنده شدت بالای مسمومیت است.
• کما: کاهش عمیق هوشیاری که پیش از مرگ رخ می‌دهد.

د) سایر عوارض اندام‌های حیاتی

• نارسایی کلیوی: در موارد شدید ممکن است نارسایی حاد و دائمی کلیه رخ دهد.
• آسیب‌های قلبی: می‌تواند باعث ایست قلبی ناشی از اسیدوز یا افت شدید دمای بدن (هیپوترمی) شود.

۴. دوز کشنده و پیش‌آگهی متانول

مصرف متانول بسیار خطرناک است.

• حداقل دوز نابینایی: حدود ۱۰ میلی‌لیتر متانول خالص می‌تواند باعث کوری دائمی شود.
• دوز کشنده: مصرف ۱۵ میلی‌لیتر ممکن است منجر به مرگ شود. دوز بالقوه کشنده متانول بین ۳۰ تا ۲۴۰ میلی‌لیتر (یا حدود ۱ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) گزارش شده است.
• پیش‌آگهی (عاقبت): در صورت عدم درمان سریع و مؤثر، مسمومیت با متانول در اغلب موارد منجر به کوری، ضایعات دائمی مغزی و در نهایت مرگ می‌شود. تشخیص به موقع علائم و انجام سریع اقدامات درمانی (تجویز پادزهر مانند فومپیزول یا اتانول و در اغلب موارد همودیالیز) تنها راه نجات جان بیمار و جلوگیری از عوارض دائمی است.

 نکته بسیار مهم: مصرف هرگونه الکل مشکوک، دست‌ساز و یا محصولات صنعتی حاوی متانول (مانند الکل صنعتی و مایعات شیشه شوی) به شدت خطرناک و مرگبار است. در صورت مشاهده هرگونه علائم اولیه مسمومیت، باید فوراً و بدون اتلاف وقت فرد مسموم را به نزدیک‌ترین مرکز درمانی منتقل کنید.

آیا مایلید درباره درمان فوری و اقدامات اولیه مسمومیت با متانول اطلاعات بیشتری کسب کنید؟

جدول خلاصه خطرات و عوارض مسمومیت با متانول

متانول (CH3OH) ماده‌ای بسیار سمی است که خطرات آن نه تنها شامل مسمومیت، بلکه شامل خطرات محیطی و ایمنی کار نیز می‌شود. در جدول زیر، خطرات اصلی مصرف متانول بر اندام‌های بدن و همچنین خطرات ایمنی کلی آن خلاصه شده است:

۱. خطرات مصرف متانول (سمیت)

۲. خطرات ایمنی و صنعتی متانول

متانول در محیط‌های کاربری صنعتی نیز به دلیل ویژگی‌های شیمیایی خود خطرناک است.

هشدار نهایی:

از آنجایی که متانول و متابولیت‌های آن (اسید فرمیک) سمی هستند، تشخیص و درمان به موقع مسمومیت حیاتی است. تاخیر در مراجعه به پزشک، حتی برای چند ساعت، می‌تواند منجر به عوارض دائمی مانند کوری یا مرگ شود. درمان اصلی شامل استفاده از پادزهرها (مانند فومپیزول یا اتانول) و اغلب همودیالیز برای حذف سریع سم از بدن است.

فرسان شیمی تامین کننده متانول ، ارائه دهنده بهترین قیمت متانول در ایران .

برای مشاوره خرید متانول و دریافت آنالیز متانول با ما در تماس باشید .