یکی از ترکیبات شیمیایی شگفت انگیز که با نام های دیگری مثل دی سدیم، سدیم تترابورات و بوره نیز شناخته می شود، پودر بوراکس است. همان طور که از فرمول شیمیایی این ماده یعنی Na2B407 مشخص است، عناصر اصلی این ماده را سدیم، اکسیژن و بور تشکیل می دهد.

بوراکس چیست؟

 بوراکس نوعی پودر سفید رنگ و کریستالی است که بیشترین کاربرد را در مصارف خانگی دارد. 

این پودر در محیط های خشک، رطوبت خود را از دست داده و از شکل پودر در می آید. به همین علت بهتر است آن را در محیط مرطوب نگهداری کنید. همچنین میزان حلالیت آن در آب بالاست و خاصیت سمی ندارد. 

انواع بوراکس و خواص آن

بوراکس را به دو شکل جامد پودری و مایع می توان در بازار پیدا کرد. نوع جامد آن همان طور که در اول مقاله هم اشاره کردیم، در موارد خانگی مصرف می شود. اما بوراکس مایع که خود به دو دسته بوراکس پنتا هیدرات (Na2B4O7·۵H2O) و بوراکس دکاهیدرات (Na2B4O7·۱۰H2O) تقسیم می شود، کاربردهای دیگری دارد که اصلی ترین آن ها، آفت کش ها هستند. 

•جرم : ۲۰۱٫۲۲ گرم بر مول

•نقطه جوش : ۷۴۳ درجه سانتی گراد 

•نقطه ذوب : ۱۵۷۵ درجه سانتی گراد 

•حلالیت در آب : ۳۱٫۷ گرم در یک لیتر 

•قابلیت مغناطیسی : ۸۵٫۰·۱۰−۶ سانتی‌متر مکعب بر مول (بی آب)

•دانسیته : ۱٫۷۳ گرم بر سانتی متر مکعب

•جرم مولی : ۳۸۱٫۳۶ گرم بر مول

نحوه تولید بوراکس

تولید این ماده به صورت بسیار محدود است و بیشتر از منابع طبیعی استخراج می شود. منبع اصلی بوراکس یا همان دی سدیم تترا بورات، سنگ معدن بورات حاوی سدیم است. این سنگ معدن با محلول آبی جوشان شکسته می شود. محلول دوغابی جوشان دارای ذرات رس است که برای شفافیت و غلیظ شدن محلول استفاده می شود. در نهایت این محصول با خنک کننده های تبخیری فرایند کریستالیزاسیون را آغاز کرده و بوراکس را از محلول را جدا می کنند. 

بوراکس چه کاربردهایی دارد؟

مصارف خانگی بوراکس:

•اگر مقداری از بوراکس را به مخزن شوینده اضافه کنید، باعث ضدعفونی شدن و تمیز شدن بیشتر لباس یا ظروف می شود. 

•با کمک این ماده می توان زنگ زندگی را بر طرف کرد. به این صورت که بوراکس را به نسبت ۱ به ۲ با آب مخلوط کرده و مقداری آب لیمو نیز به آن اضافه نمایید. قرار دادن محلول به دست آمده بر روی سطح مورد نظر تنها در ۱۵ دقیقه زنگ زدگی را از بین می برد. 

•باعث درخشندگی بیشتر سطوح سرامیکی می شود. 

•لکه های باقی مانده بر روی فرش با محلول حاوی ۲/۱ پیمانه بوراکس و آب کاملا پاک می شوند. 

•وجود بور درون بوراکس باعث رشد و ثمر دهی بهتر درخت سیب می شود. برای این کار تنها یک قاشق کوچک از آن را بر روی خاک درختان کوچک بپاشید و برای درختان بزرگ تر تا یک فنجان از آن را می توانید استفاده کنید. دقت نمایید که این عمل ۴ سال یک بار باید تکرار شود. 

•از بین رفتن کک های روی لباس، فرش یا تشک ها با مخلوطی از بوراکس و قند یا شکر امکان پذیر است. 

•از رشد علف های هرز باغچه جلوگیری می کند.

•اگر قصد پاک کردن چسب خشک شده را دارید، یک پیمانه آب را به دو پیمانه بوراکس اضافه کرده و آن را روی چسب بگذارید. 

مصارف کشاورزی بوراکس:

•بوراکس رطوبت خاک را به خود جذب کرده و به این ترتیب هرگونه رطوبت اضافی که باعث پوسیدگی گیاه می شود، از بین خواهد رفت. 

•آفات را از بین می برد. 

•کود بور به میزان استاندارد می تواند باعث تقویت گیاه شود. 

مصارف صنایع غذایی بوراکس:

بوراکس در برخی از کشورها، ماده افزودنی در مواد غذایی به حساب می آید. اما در کشورهای دیگر مثل آمریکا مصرف غذایی آن ممنوع است. بوراکس در نگهداری از خاویار بسیار موثر است و از فاسد شدن آن جلوگیری می کند. همچنین در اندونزی به برنج و نودل به عنوان طعم دهنده استفاده می شود. 

مصارف صنعتی بوراکس:

•تنظیم کننده ph در صنایع مختلف

•تولید محصولات سرامیکی

•امولسیون کننده در لوازم آرایشی

•آب سخت را از بین می برد

•به عنوان نوعی ضد یخ 

•عایق محصولات شیشه ای و لعابی مثل شیشه بوروسیلیکات و فایبر گلاس

بوراکس و مضرات آن 

به طور کلی بوراکس یک ماده ایمن و غیر سمی است. چرا که ترکیبات آن کاملا طبیعی است. اما در هر صورت نیاز است که در برابر ترکیبات شیمیایی نکات ایمنی را رعایت نماییم. به طور مثال در زمان استفاده از آن، دستکش و عینک بپوشید و از رسیدن آن به پوست و چشم جلوگیری نمایید. 

اگر در خانه از بوراکس استفاده میکنید، مراقب باشید که از دسترس کودکان و یا حیوانات خانگی دور باشد. این ماده می تواند علائمی مانند سوزش و قرمزی پوست را به همراه داشته باشد. 

کلام آخر

با توجه به رشد چشمگیری که مصرف بوراکس در جهان و در ایران داشته است، تولید کنندگان و یا مردم عادی نیز در پی خرید این محصول هستند. بنابراین اگر شما هم قصد دارید آن را با قیمت مناسب و کیفیت بالا خریداری نمایید، حتما با کارشناسان فروش فرسان شیمی تماس حاصل فرمایید.