ژلاتین یک پروتئین حیوانی است که از بافت های استخوان، پوست و غضروف حیوانات به دست می آید.
ژلاتین چیست؟
این ماده به عنوان یک ژله زا در صنایع غذایی استفاده می شود و در تهیه انواع دسرها، شیرینی ها و سایر محصولات کاربرد دارد. همچنین در برخی از محصولات دارویی و کپسول های دارویی نیز استفاده می شود.
چه تفاوتی میان ژلاتین و کلاژن وجود دارد؟
ژلاتین و کلاژن هر دو پروتئین های حیوانی هستند که از بافت استخوان، پوست و غضروف حیوانات به دست می آیند. اما تفاوت های مهمی بین آن ها وجود دارد:
۱٫ ساختار: کلاژن یک پروتئین ساختاری است که در بافت های حیوانی یافت می شود و از آن به عنوان یک پایه ساختاری برای پوست، استخوان، غضروف و بافت های دیگر استفاده می شود. ژلاتین نیز از کلاژن به دست می آید. اما اختلاف اصلی آن این است که در فرایند حرارتی یا هیدرولیز کلاژن تبدیل به ژلاتین می شود.
۲٫ استفاده: کلاژن به عنوان یک پروتئین ساختاری در بافت های حیوانی و انسانی استفاده می شود، در حالی که ژلاتین به عنوان یک ژله زا در صنایع غذایی و دارویی استفاده می شود.
۳٫ خواص: کلاژن خواص ساختاری و پایه ای دارد که به بافت های بدن انسان کمک می کند. از طرف دیگر، ژلاتین خواص ژله ای دارد که در تهیه انواع غذاها و دسرها استفاده می شود.
بنابراین، اصلی ترین تفاوت بین ژلاتین و کلاژن در استفاده و خواص آن هاست.
کاربردهای ژلاتین در صنعت
ژلاتین یک ماده چند منظوره است که در صنایع مختلف استفاده می شود. برخی از کاربردهای اصلی ژلاتین در صنایع عبارت اند از:
۱٫ صنایع غذایی: ژلاتین در تهیه انواع محصولات غذایی مانند دسرها، آبمیوه ها، انواع شیرینی ها و محصولات لبنی استفاده می شود. همچنین در تهیه ژله، مارشمالو، پودینگ و کرم های دسری نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
۲٫ صنایع دارویی: ژلاتین به عنوان یک ماده پوشش دهنده و کپسول سازی در تولید داروها مورد استفاده قرار می گیرد. کپسول های ژلاتینی برای مصرف داروها و مکمل های غذایی استفاده می شوند.
۳٫ صنایع آرایشی و بهداشتی: ژلاتین در تهیه محصولات آرایشی و بهداشتی مانند شامپوها، کرم ها، صابون ها و ماسک های صورت کاربرد دارد.
۴٫ صنایع عکاسی: ژلاتین به عنوان یک ماده حساس به نور در فرآیند چاپ عکس و تولید فیلم های عکاسی استفاده می شود.
این تنها چند مثال از کاربردهای ژلاتین در صنایع مختلف است.
نحوه تولید ژلاتین
ژلاتین از پوست و استخوان حیوانات مانند گاو، گوسفند و خوک به دست می آید. فرآیند تولید ژلاتین شامل مراحل زیر است:
۱٫ استخراج مواد اولیه: در ابتدا، پوست و استخوان حیوانات از کشتارگاه ها یا واحدهای فراوری گوشت جدا می‌شوند. سپس این مواد اولیه به دقت شسته و تمیز شده و از باقیمانده های بافت های غیر مناسب و آلودگی ها پاکسازی می شوند.
۲٫ هیدرولیز: مواد اولیه پوست و استخوان به قطعات کوچک تر تجزیه می شوند. سپس این مواد به تماس با آب گرفته می شوند تا هیدرولیز اتفاق بیفتد، به این ترتیب پروتئین ها به اسیدهای آمینه تجزیه می شوند.
۳٫ استخراج: محلول حاصل از مرحله هیدرولیز به مراحل استخراج می رود تا مواد غیر مناسب مانند چربی ها و رنگ های زاید جدا شده و محلول نهایی ژلاتین به دست آید.
۴٫ تصفیه و غلظت: محلول حاصل از مرحله قبلی تصفیه می شود تا از ذرات باقیمانده و آلودگی ها پاکسازی شود. سپس این محلول به دستگاه های تبخیر منتقل شده و تا زمانی که ژلاتین غلیظ شود تبخیر می شود.
۵٫ خشک کردن: ژلاتین غلیظ شده به صورت مایع یا ژله ای به صورت ورقه ای روی سطوح صاف گسترده می شود تا خشک شود.
انواع ژلاتین
ژلاتین از نظر نوع و کاربردهای مختلفی وجود دارد. در ادامه به برخی از انواع ژلاتین اشاره می کنیم:
۱٫ ژلاتین صنعتی: این نوع ژلاتین به صورت پودری یا ورقه ای عرضه می شود و برای تهیه دسرها، پودینگ ها، ژله و سایر محصولات شیرینی پزی استفاده می شود.
۲٫ ژلاتین دارویی: این نوع ژلاتین به عنوان یک ماده چسبنده در تولید قرص ها و کپسول های دارویی کاربرد دارد.
۳٫ ژلاتین آبزی: این نوع ژلاتین از مواد آبزی مانند آبزیان دریایی (مثل آب‌پز یا کنسرو ماهی) استخراج شده و برای تهیه محصولات غذایی مختلف استفاده می شود.
۴٫ ژلاتین حلال: این نوع ژلاتین برای کاربردهایی که نیاز به حلال پذیری بالا دارند، مانند تولید برخی از محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده می شود.
۵٫ ژلاتین ترکیبی: این ژلاتین شامل ترکیبات مختلفی از ژلاتین و سایر مواد مانند اسیدهای آمینه، ویتامین ها و مواد مغذی دیگر است که به عنوان مکمل های غذایی عرضه می شود.
۶٫ ژلاتین وگان: این روزها ژلاتین تولید شده از منابع گیاهی مانند آلژینات یا پکتین نیز وجود دارد که برای افرادی که از مواد حیوانی استفاده نمی کنند یا رژیم غذایی گیاهی دارند مناسب است.
نتیجه گیری
این ماده به دلیل خواص ژله ای و ضخیم کننده اش در تولید انواع محصولات مصرفی گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین تولیدکنندگان محصولات مختلف می توانند با ثبت سفارش خود در فرسان شیمی، ژلاتین مورد نظر خود را در سریع ترین زمان دریافت نمایند.